KRIFABU NGANDAM NAK AH

Ceu Hlun

Laimi i kan iham bik mi cu nun le dam a si. Zaw kan tlak le pui kan cumh tik ah minung ton phung a si cuta ti in, ‘Nun le dam bel um ko seh’ ti in kan ihneem tawn. Nun ṭung i dam lo a fah ning le damlo bu nun cu nun ṭhahnem a si lo ning kan hngalh ca ah a si. Krifabu a dam lo ah cun Kri pum a dam lo a si.

ICBC hi “tlang cung i tlak mi khua” bantuk si seh tiah hi caṭialtu nih saduh a rak thah i, kan website zong ah a rak taar i, a hnu ah cun hla zong ah a cuang i, cu saduthah cu a tling ti awk a si. Mah tluk i daihnak a um mi, aa rualrem mi, le a tluangtlam mi krifabu aa ser khawh hi Pathian thilti a si. Kan zeizong a kan fun tu a si mi cu ro ṭha bang kan sunh i, kan zohkhenh a hau. Cuhlan bang a ngan a dam camcin nakding ah a herh rua ti i ka ruah mi pa 12 ka ṭial lai.

1. KAN ṬANH AA KHAH A HAU

Bu chung ah lung ingeet lo a chuah khawh nak bik cu ṭanh aa khah lo ah a si. Ṭanh aa dan ah cun lung aa dang i a hnuzul cu ikalh le idoh a si cang. Lung ingeet nemmam a um ti lo. Rual iremte i kan um khawh nakding cu kan bu chung mi kan ṭanh aa khah ah a si lai. Kan ṭanh aa khah khawh nak pa hnih ka ṭial lai.

(a) Kanmah Bu Kan Ṭanh Bik Ah

Kan bu chung mi kan ikalh khawh nakding cu bu dang ṭanh hi a si. Khuaza mi tampi cu an um nak bu zawn ruat bik lo in bu dang zawn an ruat i, cu bu dang zawn an ruah nak cu an um nak bu ah luhpi an duh tawn. Biana ah, upa pa khat nih CNF a ṭanh i, cu a ṭanh nak cu ICBC ah aa luhpi. ICBC chung a CNF zawnruahnak cu hrolhpaih aa zuam. CNF ca ah ICBC hman a duh. ICBC ca ah hmunthur a si. CNF zawn a ruah nak cu ICBC ah a luhpi awk a si lo, i CNF miak nak ah ICBC a hman awk a si lo.

Mahti i bu dang ṭanh nak kan bu chung i an luhpi ah cun, kan bu chung ah kanmah bu a ṭanh mi le bu dang a ṭanh mi ti in phu hnih ah kan ichuah cang. Bu dang a ṭanh mi nih mah bu dang an ṭanh nak cu kan bu ah hrolhpaih an izuam tik ah, kan bu a ṭanh mi nih kham le al le doh a si cang. Hauh zong a hau cang. Mah cu kan krifabu ngan dam lo nak ngaingai a si. Oi khat, XYZ bu nih cauk an chuah i, XYZ bu a ṭanh mi nih ICBC ah zuar an duh. ICBC zawn a ruat mi nih kham an duh. Mah tik ah ICBC ca i a ṭang mi le XYZ ca i a ṭang mi karlak ah ihmaichiatnak a chuak. Hmailei zong ah, bu dang ca i ICBC hman duh nak a luh ah cun, a dokalh tu um lengmang a si lai ca ah dai lo in buai khawh kan si. Tuu phaw hruk cenghngia bang bu dang duh nak ICBC ah luhpi ding a si lo.

Hi ca a ṭial tu hi CACC mi a rak si. Sihmanhsehlaw, ICBC hi CACC miak nak ah hman a duh bal lo; a siang bal lo. ICBC cu rumro in a humzual. Hihnu zong ah CBCUSA a ṭanh mi nih ICBC hi CBCUSA ca ah hman ding a si lai lo.

(b) Thil Hmaan Kan Ṭanh Ah

Minung kan ṭanh hna ah cun mah cu kan buai hramthok nakding a si. Aa tuaihmal mi bu tampi kong kan theih mual ah, an buai nak hram bik cu ṭanh mi minung an ngeih ruang ruang ah a si tawn. Pum ṭanh i mi a ṭanh mi nih bu an hnin lengmang. Pastor ruang i bu aa tuaihmal a tlawm ti lo. Ṭanh tu iserh hna ruang ah a si ṭheu. Minung ṭanh cu mual pho nak a si; ningzah phorh te nak a si.

Lung ingeet nak i a ṭha bik cu thil dik ṭanh a si. Adik (truth) kan ṭanh cio dih ah cun kan ṭan nak aa khat i idohkalh nakding a um lo. Thil hmaan ṭanh cu ning a zak kho lo. Ṭhawn nak zong a si. Kan krifabu chung mi kip nih minung ṭanh lo i thil hmaan kan ṭanh ah cun kan krifabu cu a ngan a dam ko lai.

2. ALENG THIL LUT TUK HLAH SEH

Thil thar a luh ah hin a ṭhat le ṭhat lo zaaraan nih hngalh a si tawn lo ca ah cohlan awk ah bu chung micheu nih kan iharh. A ṭha tuk lo mi thil zong ṭhat dawh ngai in chim, athlite i agenda ngeih ziar, a um khawh ca ah thil thar cohlan kan ngamh tawn lo. Acheu nih cohlan an duh tawn. Mah tik ah ruahnak aa dang, lung aa cheu, i vanchiat ah cun i-al le ihmaichiat zong a chuak kho. Luhter a duh tuk mi nih ṭhawng tuk in chim, a do tu nih ṭhawng tuk in doh ve, zong a um kho. Bu ca ah ngandamlo nak a chuahter kho ngaingai. Chairman nih agenda luhpi awk le luhpi lo awk a ruah cikcek i a ṭhen thiam ngaingai a hau. Meeting agenda cohlan hmasatnak tuah i, committee nih caih awk i hnatlak mi lawng caih ding a si; secretary taar sena poh caih awk ah ruah ding a si lo. Biahar (controversy) cheukhat cu agenda i telh awk le telh lo awk caih lio hmanh ah mi an ṭhen kho cang. Caih awk hi ralrin ngaite a hau.

3. PRINCIPLE NGEIH A HAU

Chairman lawdorh ruang i meṭing a buai chel a um tawn. Chairman cu mahte i tlaihtleng a ngei lo mi, hawi chim chom mi ah a zuang mi, dirhmun fek ngei lo i aa ṭhialṭhum lengmang mi, mi hmai deel lo ruang i meṭing a control ngam lo mi, a si lo ding kan duh. Chairman i meeting a uk khawh lo ah cun krifabu a teem kho.

4. BU PHUNG ZULH DING

Bu ah hnahnawhnak a chuah hi phung namhnul ruang ah a si tawn. Bu a dirka ah cun phung aa zul kho ngaingai lo e an ti i, kum 7 a rauh hnu belte cun phung zulh lo cu bu ngandamlo nak a si cang ti a si. Mi pa khat zawnruah ah, asilole, mi phu phu khat zawn ruah ah, asilole mah tuah duh mi tlinter duh ah, hruaitu nih bu phung lonh in thil ti ding a si lo. Phung remh chom lengmang ding zong a si lo. Phung a upat lo mi hruaitu cu upat awk a tlak lo i zumh awk zong a si lo. The rule of law and not the rule of man an ti i, minung i uk lo in phung nih a kan uk ding a si.

5. KAN KHUACUANH IKHAT SEH

Kan khuacuanh ning (worldview) aa dan ah cun, u le nau zong ikiap a si lo; nu le va zong lung ikhah khawh a si lo; bu chung mi zong. Kan ruahning aa dan hi kan khuacuanh ning aa dan ca ah a si tawn. Kan ṭhan nak le kan hmuhton aa dan dih ca ah khuacuanh ikhah hi a har. Cawn zat aa dan ca ah lung icanh zong a har. Sihmanhsehlaw, bu khat um kan sinak ah kan cuanh aa khah nak umter a hau. Mah bantuk i khuazoh awk serpiak cu kan hruaitu pasatorte rian a si bik. 2013 thok ah kan Sr. Pastor nih, “Thil aa dawh mi le aa dawh lo mi an um tik ah, aa dawh mi lei zoh kan izuam lai” ti in kum thar a rak kan domhpi. Mah bantuk cun an kan hruai ding a si.

6. TRANSPARENCY UM SEH

Krifabu cu mibu thil a si i, mibu lung a hniar ah cun damlonak a chuak te kho. A thilti mi le a biakhiah mi ah bia thup a um tuk ding a si lo. Zaapi nih bu thilti le biachah mi tampi an theih ve ah a ṭha, a biapi deuh tal. Theih ve nak tinvo zong an ngei. Thilsining an theih lo tuk ah cun an lung a hring kho, biatam zong a um kho, i damlonak thlam a leng kho. Cuca’h meṭing biakhiah tehna hi zaapi sin ah thanh ve tawn ding a si.

7. PHU SER LO DING

Bu cu check and balance a um ding a si; khattelei nih a lerh ding a si lo. Committee ah aa ṭhohdirh mi miphu a um ah cun krifabu damlo nak a si te kho. A bia aa zawn khun mi minung pa nga/ruk an um i meṭing tuah tik ah an iṭhohdirh lengmang ah cun, an ṭhawng tuk cang i midang kutthlir nih an tei kho hna lo. Anmah kutthlir lengmang in bia a tluk ah cun committee member dang ca ah meṭing kai tha a tho ti lo. Meṭing a tho fangfang in lairel a si lengmang ah cun bu thazaang a ṭum kho. Aa thohdirh khun mi phu an um ah cun bu zawnruahnak in khuai ding an si ca ah iremlonak a chuak kho mi a si. Chungkhat le hawikom rual committee pa khat chung i an um ding zong a ṭhat le ṭhat lo ruah a hau.

8. DUHDANH NGEIH LO

Pastor hi zu an din le din lo kan ngia hna lo; mithleidan an ngeih le ngeih lo in kan tah hna. Duhdanh ngei i hmuh an si hnu ah cun zei ah rel an si ti lo. ‘Kei cu an ka danh’ ti i aa ruah mi ca ah lung a faak i, ṭhat hmuh in khua an hmu kho lo. Minung hi kan ilawmh lo ah cun thlum-al a har. Zia chia ah can khawh a si. Hruaitu bu nih duhdanh ngei sual lo ding te in aa ralrin a hau. Bu chung rianṭuanbu pa khat ca i hnem ngai, adang ca caang i sian ngai ṭung, tehna a um ti awk a si lo. Caan thiah kong le rian thiah kong ah si seh, meṭing i biachim pek le pek lo kong ah si seh, an bia laakpiak le laakpiak lo kong ah si seh, zeidang ah si seh, duhdanh le thleidan ngei lo ding te in khua tuak ding a si.

9. IUPAT

Khat le khat iupat hi a nuam i, cu nih thil tampi a tluanter. Iupat cu idawt a langh nak zong a si. Khat le khat kan iupat lo ah cun lairelṭi zong a nuam lo i Sehtan duhnak a tling kho. Kum no deuh nih tar deuh upat kan pek hna bantuk in, upa nih ngakchia deuh thlazah ve zong a hau.

Iralrin awk belte cu, upat lo ah ka cang sual lai ti ruat na ah kan chim duh mi chim lo, kianh rumro i mi kianh, mi mithmai zoh na ah thil dik zong piltaak tehna tiang tiang a um ding a si lo. Thla izah khi a za ko, tawn in.

Upat hi langhter tuk a hau lo. Upat le ṭihzah a langhter tuk mi an um i, mi pakhat an ṭihzah tuk tik ah khin, mah tluk i upat le ṭihzah a langhter kho/zuam lo mi ca ah a har. Ralbawi Naaman aa uah ning le upat pek lo a celh lo ning, mah lio i Mordekai nih upat a pek lo tik ah thah a duh kong Rev. G. Za Thio nih a rak chim i, aa uah tuk mi nih upat pek lo cu insult ah an rel kong a rak chim (2011 a crusade lio ah). Upat a or mi nih an iruah ning tluk in upat an co thluangthluan lo tik ah fahsak ding a si lo. Hawi hlei in upat coh ding ka si lo ti le, hawi zong an biapi cio ti hi lung ah chiah ding a si. Kan krifabu ah “siangpahrang” ṭuan a ngah lo.

10. NAWLNGEIH ICUH LO DING

Laimi cu keimah bia in bia tlu seh ti kan hmang e an ti tawn. Ka zuum kho set lo, ICBC ka zoh ah. Lai kan rel ah kan hngalh deuh nak zawn a um cio i, ‘hi zawn ah hin cun ka unaupa idea nak hin keimah idea a ṭha deuh’ ti i kan ruah caan ah, le ‘aping in thil a kal hnek hitah’ ti kan ruah ah khin heh tiah kan chim cio ko. Hmanhseh, bia icuh in kan ṭang ṭualmaal lo. ‘Keimah bia in bia a tlu sual lai, keimah bia ruang ah pui kan cuum sual lai’ ti a phang mi hmanh kan um. Hi caṭialtu i a philh bal lo mi cu, ‘keimah hi a fim bik ka si lo’ ti hi a si. Keimah nak khuahngal an tampi i anmah nih azawnkhan ruat ko hna seh ti i hawi a rinh hna chel (meṭing zong a bau hrim chel zong) oi tampi a um. Hawi zong mahti cun an si cio. Mah lungput cu ICBC ngan a damter tu pakhat a si rua ka ti.

11. BIAPIT ICOH CIO DING

Biapit hi kan duh cio dih. Minung phung a si. Aa daw mi kan si ah cun biapit zong u-ting-nau-zo in aa cheubauh ding kan si. Biapit vialte micheu coh, micheu apel hmanh coh lo a um ah cun thlachiat ruah lo bia a si. Pasator nih an pasator-hawi biapit hoih ding, upa nih a upa-hawi biapit hoih ding, tehna a si. Biapit icoh cio hi ilawmh cio nak a si.

12. DIN LE LUNGTHIAN

Zertian ngei lo te i thil aa ti chung poh ah cun krifabu ngan a dam deuh ko lai. Ka rak um bal nak krifabu ah upa pa khat cu a palh mi le a tuah sual mi a tam tuk. Sihmanhsehlaw, mi zer lo, mi lungthiang, a si i kan ngaihthiam lengmang khawh ko. Lungthian le din (simplicity) hi bu ngandam nak ah a biapi ngaingai mi a si.

-----------------

Source: 2016 November Indiana Chin Baptist Church i chuah mi Rolung chung i a si.