2011 CYO Puai Thlir Nak

2011 June 2 & 3 i tuah mi CYO Puai kong hi review rak tuah te law tiah upa pa khat nih a ka ti i, midang or ko hna ning ka ti na'n a lan lai bang a ti i ka von ṭial ṭhan. Hmailei i thil kan ti tik ca i ruahnak a kan pe tu si seh ti ah a si. Cuca'h thangṭhat tehna ka ṭial ti lai lo (thank-you ka hlawh ding zong a si lo i). Remh deuh a hauh nak zawn tete tu ka ṭial lai, ka duh mi poh. 

Football hi kan main sports a si i, mah nih hin puai a piitpaatter ngaingai. Cun minung tampi a herh ca ah pumpalulh chuih nih mi tampi a rak hruai hna. A ṭha. Chun nilin phul (94 F) i kan naule tuallai i an tlikleek ka zoh belte ah ka zaang an faak. Zei ṭhahnem lo ca i mah tluktluk an retheih ka ti. USA ah cun football cu zeitluk i thiam hmanh ah san a tlai lo mi a si. Football nak hmanh hin indoor sports tu ti deuh usi ti ka ruat nawn. Basketball, billiards, bowling, swimming, tehna (mi bel kan iṭhenṭhek dih hnga).

Players an upa tuk: Mino zaanglek kan tuah nakchan cu mino hi taksa lei in fit hna seh ti kan duh ruang le, zu le kuak i a tei lo mi Lai mino kan izohthla hna ruang ah a si awk a si. An no lio ah zeitluk in dah an ṭhawn, an thiam, an mar a zaan, ti ko hi zoh kan duh ding a si. Cuca'h thiamzaanglek kan tuah tik ah mino i an thiam le an zaang an chuah le an lek khi kan orh mi a si. Atu cu upa tuk tuk an um. Biana ah, Indiana kawlbawh kha Lai Ram a um lio hmanh ah kawl a bawh tuk cang mi, a thiam a lang tuk cang mi, a si. Atu cu a huncho lio a si ti lo; a ṭhan a pih hnu a si cang. Mah bantuk kha si lo in, mino a hungcho lio mi i an thiamzaang an chuah khi kan duh mi a si awk a si. Hmailei ah cun upa tuk le a thiam/ṭhawn aa hngal tuk cang mi (minthang cia) hman lo in a hungcho lio mi tu hi anmah thiamtawk te in hmang deuh hna usi law, mah cu mino domhcho a si hnga tiah ka ruah.

Paih zong ah upa pipi, a ṭhawn aa hngal tuk cang mi an ipai. Mah kha a si awk a si deuh lo tiah ka ruah. Mino paih a si awk a si ka ti. A si khawh ah cun, siangcacawng lio pawl ipaih nak si seh law mah hmanh cu akhan a si. Atu cu paih ṭhawng le minthang cia pipi an ipaih ve tik ah, paih ihrawt hna seh ti kan duh mi kan naule mino an chuak ngam ti lo. Tai lo ding pi cu zeitin dah an chuahhnawh khe hna hnga! An chuah zong ah aa khan lo pipi ipaih cu nuamh zong a nuam lo. Cun, bual co tawn cia pa ṭhawng pipi nih mah bantuk mino bual (bual tenau) ah an ipaih (sian) awk zong a si lo. 

CYO i paih kan tuah nak a ruang cu, kan miphun kokek zaanglek hi mino nih pehzulh hna seh ti ah a si. Mino ṭhangcho lio ca i chance kan ser kun lo ah cun paih hi mino nih an ngamh/tenh lai lo i, atu i aa pai tawn cia an chan aa lim sin ah paih hi a loral ve kho mi a si. Hihnu cu CYO paih ah kum 15-21 kar lawng ipaih khawh si cang seh law a ṭha hnga.

Nai i paih kan tuah ning kha CYO level ah cun a niam tuk. Bual upa kha CYO Sports director le a minung an si awk a si. CYO nih amahte'n bual upa aa ngeih awk a si i paih bual a ser awk a si. Atu cu Malay level in kan cawl. Cu tik ah, kan phungser zong kan zul kho lo. Biana ah, bual-uk le bual-kam upa an um. Bual-uk um cu Lai phung a si. Bualkam upa um hi a herh nak zawn a um ko; nain tai le tai lo laireltu an si awk a si lo. Aziah tiah zoh fian nak video khemra kan ngei. Computer kan ngei. Palh le palh lo, tei le tei lo, zoh colh zokzok khawh lengmang a si. Video cu palh le ṭanh le danh le hmaizah a ngei lo. Minung cu kan ngei. Nai paih ah khan, keimah i palh ka hmuh mi pa thum bakte bualuk zong nih a hmu lo, bualkam upa zong nih an hmu lo. Video ah cun a fiang ko, pakhat von zoh hmanh u.

Mah hmanthlak i a lang mi ah hin, hngawng cung tongh/tlaih chiat ti mi kan phungser aa buar. Bualkam upa ṭhutnak lei in a lang lo. Bual-uk lei in a lang nain a hmu lo. Video ah cun a fiang himu. Michigan pa (araang) hi sung seh law a hmaan lo ning pi in a sung hnga. 

Bual aa ser nolh tik ah cun, livestream i thlah leipang nak hmanh in, palh le palh lo zoh colh khawh awk in video le computer ihmanh cang sehlaw, bualkam upa hal hau lo in bualuk le video nih khiak cang hna seh, cun, bualuk hi football i refree bantuk khin a mit le a khul rang seh, firik tum colh lengmang seh, law a ṭha.

CYO Leng thimnak hi tuah lengmang ah a ṭha ka ti. Aa zuam mi belte hi state pa khat ah minung pa khat theng si lo in a ape kho an um ah cun tam deuh zong ipe ko hna seh law a ṭha ka ti. State pa khat ah minung pa khat lawng ipek khawh a si ah cun midang ca ah chance a pit. State pa khat ah Miss thim nak a um cang ah cun mah Miss a chuah cu a hmaan mi a si. Asina'n state cheukhat aiawh i a chuak mi cu an state i Miss zong an si lo, zei hmanh an si lo. Anmah lawng an ipek hlei nakding, thim an si hlei nakding a um theng lo. Midang aa pe kho an um ah cun chuahter ve ding an si ko.

Aa zuam mi an tam ah hin competition a saang deuh i, Miss an hmuh tik zong ah fe le har i hmuh mi a si ca ah a sung khun. Cun aa zuam mi an tam ah hin zoh awk zong a tam deuh, nuamh zong a nuam deuh.

US style laak tuk sual iralrin a hau te men lai, zei lei poh ah. Aziah tiah kan sining aa dang tuk. Biana ah, online i rak vote tehna kan tuah ah cun Laimi cu tuchan thilri hman a thiam lo mi kan tam tuk i rinhtlak kan si lo. Cun ṭanh kan ngei tuk i kan judgment a hmaan kho tawn lo. Online voting a thiam mi state nih tei a fawi ngaingai. Judge cu thiah mi minung pa li/nga an si awk a si ko (mah cu le anmah i an hal mi hna).

Lenghleicuang thimnak ah Lai Holh thiam le thiam lo hi issue ah aa chuah hnek cang. 2009 lio ah khan, Blessing Sawmmal kha Lai Holh ah a sung ti awk a si (Hlawnte a zaat tuk hlei ah). 2011 ah cun Ngun Hlei Tial Lai Holh cu Blessing Lai Holh tluk hrawng a si ve ko nain a awng. An pahnihte hin miphun dang lak i a ṭhang mi, an nu le an pa i Lai Holh holh an fial lo mi, Washington DC an phanh hnu ceo i Lai Holh a cawng chom i a thiam mi an si veve. Lai Holh an rak thiam lo cu chance an rak ngeih lo ruang ah a si. An hon ngei i an thiam ve ko, an ngeih rup in. Cuca'h mahhna bantuk ca hi ruah ngaingai a hau cang. Um nak hmun i rak pek ruang si lo, izuam ṭualmaal ruang i Lai Holh an thiam cu upat awk a si ve.

Dawh le dawh lo: Miss thim tik ah idawh le dawh lo hi biapi in zoh awk a si. Aziah tiah khuazakip ruahning ah Miss cu aa dawh bik an thim hnek hna rua tiah rak ruah cio a si. Micheu nih cun muidawh zuamnak ti tiang hmanh in an ti. An zukthla zoh bak in Miss an rak pek cio hna hi a si. Muisam aa tluk mi ah a panhlau deuh mi, a panh lau ve fawn mi ah, a biachim le a khuaruah a za mi, ti tehna tu in zoh chap ah a ṭha ka ti. Nai i Lenghleicuang thim ah khan dawh ah hmah khat hmanh aa ser lo. Dawh man a um lo. 

Bia hal mi: Biachim i hmah 50 a put ṭung ah cun biahal kha tam deuh seh, har zong har deuh seh law aa khan ka ti. Hngalh cia lo mi question tehna, inpromptu speech tehna tam deuh seh law mah ah cun an quality a lang deuh hnga.

An ṭaang caṭial khi hihnu ah cun "Miss CYO New York" ti bantuk in iti cang seh law a ṭha hnga. "Miss New York" kan ti ah cun, media i kan cuanter tik ah Miss New York taktak a hngal mi nih rak hmu hna seh law an khuaruah a har sual hnga. Atutan zong hi an hmanthlak ka taar lai ah ka sia a rem set lo.

Caṭial zuamnak hi a ṭha. Biatakte'n tha pek ding a si. CYO North America ti ṭung i India um mi tehna telh belte hi aa tlaak lo e tiah micheu nih an ti. A ruah awk ka hngal lo, kei cu. Caṭial tu belte hi anmah ṭial taktak mi a si le si lo hliah khawh nak um seh law a ṭha hnga. An pale ṭial mi tehna a si ah cun Mino caṭial zuamnak a si ti lo. Mino taat nak ca i kan ti mi a si bantuk in mino nih anmahte bak in ṭial hna seh law ka duh hnga. Paih ṭhawng tuk sin paih chuah ka chim bantuk khi a si cang.

Atutan hi upatnak in ca chek an ka fial ve. Essay 30 le biazai 25, zan hnihthum chung ah chek a si. Caṭial an thiam ngaingai hna. Kei i ka zoh bik mi cu, a structure a ṭhat le ṭhat lo ko hi a si. A introduction nih a cabia a introduce taktak maw, irrelevant clause a hmang maw, cohesion a um maw, a ca nih mi lung a la maw, ti tehna. Biafang komh tehna cu zoh cawk ding a si lo. 'Phungchim thiah awk a si hita' ka ti mi an um. Mah caṭial kong hi thiamchuang pek zan a chim pah ka duh nain, dawr ah sandwich ka vong ei taak kar a si celngel i caan an ka pek le pek lo zong ka hngal lo (thiamchuang pek ka tanh men men); ca ṭial kong mino sin chim hi ka sia a herh ngaite nain.

Biachim zuamnak: A min hi a ṭha ngaingai ka ti. 'Biaraldoh' rak ti mi nak khan a ṭha deuh. Kei cu, bia-al theng a si awk a si lo ka ti. Biachim zuamnak bakte si seh law ka duh deuh. Anmah duh mi bia tu ithim hna seh, minut 7 chung chim hna seh, mah chung ah hmualngei bik i a chim kho mi tu thiamchuang pek si seh law mah cu san a tlai deuh hnga dah ka ti. Effective speaking cawnnak a si hnga, kan pale i an thiam lo taktak mi.
Bia-al phun a si tik ah, khattelei bia al khawh, thah khawh le mibu kutbengh hlawh khawh nak tehna an izuam cang i an bia hmual a zor deuh tawn. Cun bia cheukhat cu al awk a um lo mi zong an si i khattelei ca ah a har tuk. Al awk a um lo mi bia kan taar tik ah khin a ralkah kan biapit ter ve a si i, iralrin awk a um pah. Biana ah, "miphun dang ṭhit/vaat a ṭha maw ṭha lo?" kan ti cang ah cun, "a ṭha" ti kan chim chih bantuk a si. Mah cu CYO policy pa khat si seh law a lo cang.      

Biachim zuamnak hi cu mah idea lawng si lo in resource dang hmanchom i an chim zong ah an chimmi hmual a ngeih ah cun a ṭha ko. Resource kawl khawh cu pei kan duh leh cu.

Debate phun an tuah tik poh ah hin Baibal ca ko hi an icherhchan, zei dek a molh hna. Baibal cu a abstract tuk i zei huaha a si lo; a zuum mi ca lawng ah a si pek. Anmah thluak le knowlege in an chim awk a si. [ICBC nih hin debate tehna hi an hei tuah ve tawn i nihchuak le ningzak.]

Nai CYO puai cu Kawlram cozah he aa raal mi upa pa li biachim kan thiah hna. Biachim zuamnak a si lo nain ka von zuamter ve tuah hna lai. Pu Zing Cung: a bia a ṭha bak, a biapi fawn, a chimning hmual a ngei fawn. A chim chung belte a sau tuk deuh [minit 30 a chim]. Pu Victor Biak Lian: Master of ceremony nih "...hlan ah forh nak bia a chim lai" a ti i Pu Victor cu a tho. CYO forh nak dahra a chim lai ka ti i CHRO ṭuan mi rian a biapit nak kong a chim [minit 25]. Pu Ngun Cung Lian: Cathiam kan tlawm rih ning tehna langhter in cathiam kan tam lo ah cun Kawlram cozah kan chei lai lo ti lei a chim [minit 10]. Education kong dok, politics kong dok a si. Pu Zo Tum Hmung: Amah lawnglawng nih hin CYO forhfial nak a chim. An thilti a conglawmh hna, a thangṭhat hna [minit 17 fai]. Pu Thla Hei: CYO's Chin Person of the Year ah an thim i, biachimnak tawi [minit 2] an pek. Chinland Club kong a chim [minit 6].

An biachim dihlak ngaih tik ah, Kawlram cozah dohṭhilh nak leipang lawngte a si, mino i an tuah lo ding pi. Mah rian forhfial cu atu bantuk CYO puai ah chim awk a si maw, ti ah cun, a si ko. Atu bantuk hi pei caan ṭha a si fam cu. Asinain Pu Zing Cung bantuk pakhat nih chim hna seh law a za ka ti. An dihlak koko nawn nih mah cio cu an chim tik ah zei dang kong nih caan a ting ti lo. Kawlram cozah dohṭhilh rian cu CYO mino nih an ṭuan taktak ṭung hnga maw? An ṭuan theng lai lo. An college education ca hmanh ah vansang in an um. Facebook lawng an zoh chinchap. Hei ṭuan hna hmanhseh, Kawlram cozah cu ramleng cun an thlu kho pek lai lo, atu cang chinchap ah. Cuca'h atu tan biachimtu hna chim bik mi hi, an biapit tuk ko bu ah, chim ṭhahnem lo tluk deng ah ka chiah. Politics nakin nationalism an chim ah ka duh deuh.

USA education i aa ciah mi fanaule sin i bia achim ding ah cun USA education i aa ciah mi si hna seh law aa khan, pasator zong. Cu lo ah cun a fawi ti lo. USA sianginkai le kailo cu kan khuaruahning aa dang ngaingai i aan icin lo a fawite. Politics a tuai hrulhhralh mi lawng zohcho le biachim thiah i, intellectual pawl phuum sawhsawh ah cun, CYO hi politics a tinh mi a lo kho. CNF le CHRO "chiahhlawh" a lawh lo i, mino huncho nak civil organization pa khat a si ding hi a ṭha mi a si.

Hrang langh nak: Minung cu hrang (talent) kan ngei. Pa cu pa hrang an ngei. Nu cu nu hrang an ngei. Cuca'h "pahrang zuamnak" ti lo in "hrang zuamnak" ti ding a si. Atu kan mino hi, US ram ah new comers tuk zong an si, an background nih a phuchi deuh rih lo zong  a si, i ka ruahning tluk an ti deuh lo. Hrang zuamnak ah hin khualeng cawlcangh nak phun cu tuah awk a va ṭha lo i, inchung i tuah khawh mi ah violin tum, hla dawh sak, laam phun ṭha laam tehna bantuk thiamnak santlai a um lo. 2009 zong atu zong ah an thiam bik mi cu minak laam an ti mi phun lawngte a si. Takcuul laam, hnukvamh laam, horcuang laam phun an si ngawt. Mah cu atu mino nih cun an thiam dih ngawt ti a si. Piano tum tehna tu thiam hna seh law a kan ṭhathnem deuh hnga.

Hla hi asak cu an za ko, chenglawi a thang tuk tawn nain. Kei cu, ram hla zong ka upat ko bu ah love song tam deuh seh law ka duh. Ram hla cu tlonleen nak le itohawngh nak ah aho nih an sa set ti ṭung hna lo i an paam. Love song cu an sak lengmang hna i an taang. Kan hla aa chap. Cun hla kerkawi zong hi khuazei an phaan lo. Hla tluang ṭheu ṭheu an tha a sau.

CYO team hla zuamnak zong ituah te seh law a ṭha hnga. Thiam a ngei set lo mi zong an itel kho cio hnga i an puai zawh hmai a hngal deuh hnga. Mi hmai i chuah ve nak le video/hmanthlak i cuan ve nak zong a si--zaaraan ca.

Atutan puai hi 2009 i tluk a ti deuh lo in ka thei. Atu tan hi upa nih cun an kilkamh ngaingai. Asina'n nu nih an kilhkamh lo. USA i anih anih ka ti mi an chuak lo. Muisam, biachim, hlasak, fel, tehna a kemh mi kan ngaknu ṭha an kiing. 'Caan Sung Bik'� zukhla phel i kha anih anih ka ti bik mi an si i, atu cu an bau dih i, kan puai khing a zaang tuk mi ka lawhter. DC in Tluang Zi, Dawt Hnem Sung (Aye Sung), Monica, Blessing, Tha Cuai le a nau; Dallas in Van Run Nei Iang, Silverin Sui Tum Par; Houston in Ngun Chin Tial, Suimi le a u; Michigan in Hniang Tha Khun, California in Martha. Mahhna tal cu itel hna seh law khing a ngei deuh hnga. An ra hna lo.

Aziah dah an rat lai? Puai chung ah rian pakhatkhat khinh lo, bochan lo, chance pek lo, hman lo, ding ah cun rat an zuam ding zong a si ve lo. Atu cu minung pa khat pa hnih lawng kan hman hna. Indianapolis um ngaknu ṭha zong kan hmang hna lo (CYO ah an pe lo zong a si ve). Minung tampi hmang hna usi law an tha a tho hnga i rat zong an ra deuh phum hnga. Bia ngai tu sawhsawh si ding i rat cu zeitin dah an isian lai? Nemmam.

Puai ah maw a dongh lai? CYO kan dirh nak hi kum hra a ti cang. A tuah mi thil pipa bik cu puai hi a si. Mah vial hi maw a si lai ti ruah a hauh nak a sau cang. 2009 puai dih ah khan hruaitu pa nga-ruk itonnak a um. Nuamsup le hlangko in bia iruah a si. Ka philh lo mi bia pa hnih cu (kaa cinchiah ning in); (1) Cinzah Nun Uk Cung bia (capo pah in): "CYO i kan itinh mi hi kan chim cang tuah u; hngalh kan duuuuhhhh tuk." (2) Indiana CYO hruaitu Pu Van Ceu Mang nih, "Pakhat le pakhat itheihhngalh nak ah puai cu kan tuah cang le, hi pin ah zeitin thla kaar kan hlaan la? Mah vial hi maw nan rak kan tinhpi mi a si. Mah hlei kan lonh ti la lo maw?" Mah bia pa hnih cu ruah cang kan hau.

Caan thar ah hin cun bak khat tal cu kai kan izuam lai cu!

 

Pa Hlun