Ram Thiang Hmunhma

Tel Aviv

Israel ram khualipi hi Tel Aviv a rak si. Atu cu Jerusalem a si.

Haifa khua

Israel ram le Jordan ram hi Jordan tiva in ramri an icheu. Tiva laifang i hri khi an ramri a si. Kanmah lei hi Israel a si. Hrihrual an hei lonh sual ah cun Jordan ram ralkap nih rak kah hnek lengmang a si. Jordan Tiva mahka zawn hi Israel mi Kamh Ram an luh nak zawn, Zisuh tipil iin nak kha a si.

Profet Elijah kha Gilead mi a si i Gilead tlang nichuahlei thleem ah a um. Lang-aak nih rawl an chanh.

Jordan ram a si.

Aaron Thlaan

Israel miphun Izip ram in Kanaan ram an luh tiang ah hin kum 40 an rau. An hruaitu Moses le Aaron cu an tar cang. Kanaan ram zong an lut kho ti lo. Aaron cu atu Jordan ram ah khin a thi. Atang i hi a thlaan a si.

Moses cu Aaron hnu ah a rung nung rih nain Kanaan ram cu a lut ve lo. "Ti chuak" tiah lungpi bia chim law tiah Pathian nih a ti i, achimh i chimh lo in atuk in a tuk ca ah Pathian lianhngannak a lang kho ti lo i Pathian a thin a hong i Moses cu "Ka'n kamh mi ram na lut lai lo, na mit lawng nih a hmuh lai" tiah dan a tat. Moses nih Nebo Tlang nih Kanaan ram cu a cuanh. Hmanhseh a lut lo. Mahka hrawng ah cun a lo (a thlaan a um lo). Moses philh lo nak ah lungpher le ttiangtthunh tehna an chiah.

Mah Moses philhlonak lungpher in nitlaklei cu Jordan tiva a si cang.

Moses thlaan aho hmanh nih an hmu lo e tiah Baibal hmanh ah aa ttial nain mahka hrawng ramcar lak ah hin a um ko lai tiah zawnpadamh in a thlaan an ser (maw, a lung an donh kan ti hnga dek). Nabi Musa ti khi Profet Moses tinak a si.

Masada Ralhruang

Jordan tiva cu Rili Thi ah a lut. Rili Thi luka ah cun Herod i ralhruang a sak mi Masada ti mi a um. Rom pawl i Israel mi an tuk hna (AD 73) ah hawihnu taang minung tlawmpal cu Masada ah hin an iduup i ral nih an ti kho hna lo. A dong takawih bel ah an kaihnawh khawh hna. Ral kut tang i sal can naksa cun kanmahte ithat usi an ti i an ithat dih ti a si.

Masada

Qumran & Dead Sea Scroll

Masada pawng (Rili Thi calki) ah Qumran lungpang an um. Mah lungpang ah cun hlanlio mi nih Baibalca an rak thuh. 1947 kum ah Bedouin tukhaal nih maheh ru an kawl nak ah lungkua saupi an pemh i cahlun cu an hmuh. Dead Sea Scrolls tiah min an sak. Mah an hmuh cu major discovery taktak a si.

Qumran

Mahka chak ah cun Jeriko khuapi a um. Jeriko cu vawleicung khuapi hlun bik (khua a si rih mi ah) a si an ti. Rili tual in pe 846 a niam. Jeriko cu Israel mi nih tuu ki an tum i aheelheel in an laak mi khua kha a si.

Jeriko hi atu ah cun West Bank ah a um. Palestine ram a si.

Gilgal

Moses hruai mi Israel mi Izip ram in Israel mi an ra thluahmah i Kamh Mi Ram an luh ah hin Gilgal timi hmun ah an lut. Mahka ah cun biakttheng an sak. Dead Sea chak te, Jeriko le Jordan tiva karlak ah a si.

Gilgal thlang ah Bethel a um. Jacob nih a u Essau a hlen i Essau nih thinhon in a thah sual lai tiah a nu Rebbeca nih a zaamter. Hmunkhatka a phanh ah a it. A mang ah vancungmi an ttum le an kai a hmuh. Pathian nih Jacob cu a chawnh. "Mahka hi Bawipa inn a si" a ti i "Bethel" tiah mahka cu min a sak.

"Lam palh mi Jacob bang ni a tla cang; khuamui ka ih tik ah chantling ah lung."

Zakia Kuung

Bawi Zisuh Jeriko khua a lut i mitcaw Bartimu mit a doiter. Mahka lam hin a ra i mi tampi nih an zulh. Zakia zoh nak a ting ti lo i thingkung in a kai i a zoh. Mi an tam ning cu kehlei kam i banhla aa bah nak dawr te zong hi an pah dih.

Abraham Tikhor

Abraham kha a khua cu Shechem a si nain, Israel ram tawka Bersheeba ah a vong um pah maw zeidek, mahka ah cun tikhor a cawh. Mahka ah cun Abimalek ral he remnak an tuah rua ka ti.

Nagev Ramcaar

Israel ram tawlei khi cu ramcaar taktak a si. Thatse rawn asilole bur tlawmte a khoh nak ram caar an si.

Johan Thong

Tipil Petu Johan kha Siangpahrang Herod Antipas nih thong a thlak. Herod cu a unaupa nupi (a tunu zong a si mi) Herodias he an iduh. Johan nih a mawhchiat hna. An ngai lo i an ium. Herod chuahni puai ah Herodias faput Salome cu a nu nih a laamter. Herod lung a ton tuk. Na duh mi ka hal law tiah bia a kamh. Salome nih cun a nu ruahnak a hal i Johan lu ka duh e a ti. Herod cu a bia nih a foih cang. Zei ti awk ttha lo ah Johan lu cu an va tan i an rak put. A ruak cu a chungkhat nih an va laak.

Johan thong tlak nak.

Bethlehem

Hngalh cio bang, Bethlehem cu khua minthang, pakhatpa le pakhatpa an rak ivelh nak khua, kha a si. :) Jerusalem in thlanglei meng 5 ah a um. Muslim an khat. Atu ah minung thong 25 tluk an um an ti.

"Aw Bethlehem tlang ka thlen hma chuan chawl lovin ka kal ang" ti hla khi mah tlang hi a si.

Bethlehem caw inn kha mahka hi a si.

Zisuh a chuah nak kha mahka hi a si an ti.

Bethlehem hi Israel le Palestine pawl an icuh. Ihua tuk hna kaw idannak pang an chon. Atu ah cun Israel nih an thlah i Palestine ram ah a cang. Tlawn khawh cu a si.

Herod Bual

Siangpahrang Herod hi pa tthawng tuk a si i khua a ser ning hi upat awk a tlak taktak. Atu i an khualipi Tel Aviv thlang, rili kam khua ah khin Ceasarea ti mi khua a ser i rang cit zuamnak he tthawn zaanglek zuamnak he a tuah dih. Ti a laak dih. Thonginn zong mahka pawng ah cun a tuah (Johan thong kha).

Herod kut neh

Hosana Lam

Sunglawi ngai i Bawi Zisuh Jerusalem a luh nak lam. Mahka ah hin kuhchuk hna an iput i, "Hosana, Hosana" tiah an au kha a si. Aana a ting sual lai tiah Judah upa an thin a phang pah i, "Auter hna hlah law" tiah an va ti. Zisuh nih, "Mahhna an au lo ah cun lungtekep an au lai" tiah a leh hna. Tlawmpal ah Zisuh cu a dircon ta i Jerusalem a hei thlir i a ttah.

Herodian Tetrarchy

Tipil petu Johan kha Jerusalem nitlak thlanglei Herodian Tetrarchy ah a chuak. A thlang ah Bethlehem a um. Bethlehem ah cun Zisuh a chuak. Thla ruk in an idang. Zisuh nih Johan cu a upat tuk i, "Nu hrin vialte lak i liangngan bikcem" a ti. Johan nih Zisuh cu, "Vawlei sualnak a kalpi tu Pathian tuufa" a ti ve. Johan thong a tlak chung ah Zisuh nih a zoh lo (a caan a phanh hlan i an tlaih sual lo nakhnga aa ralring nawn ve i a si lai).

Nazareth Khua i Mary Biakinnpi

Lo

Zei hmanh an cin ttung lo nan ti hnga. Greenhouse in thlai tampi an cin. Mah plastic tang hi banhla lo a si.

Golan Hmunsang i ti an dil mi a si. A pin i khi Galilee "Rili" a si. Mahka ti cu an laak i hmun sang ah an dil i thlai ti toih awk ah an hman.

Bawi Zisuh i mi thong nga rawl a dangh hna nak.

Tlang Cung cawnpiaknak a rak tuah nak.