Tiva

Israel ram ah hin tiva rek an um pah. Chuah-tlak (E-W) in aa khaang mi tlang karlak i a luang mi an si bik i nitlaklei Mediterranean Rili ah an va lut. Goliath thah nak tehna zong kha an si. Chim awk tlak an um lo tiawk a si. Israel/West Bank le Jordan ram rika ah Arabian plate i African plate a tawntaknak horkuangpi (rift valley) chak-thlang (N-S) isawh in a um i mah hrawn cun tivapi a luang--Jordan Tiva.

Israel ram i tiva chim awk cu Jordan Tiva hi a si ko. Jordan Tiva cu Harmon Tlang hram in a puut. Hula kuanghrawn in thlanglei ah a luang i Gailee "Rili" ah aa dil. Mah cun a chuak i "Rili" Thi ah a lut. A dihlak ah meng 156 a sau.

A ti hnaa hi a nganpi cia (Harmon Tlang hawrha leichung i a lut mi ti a si lai). Lungkuapi in a rak chuak. Asinain li a hnin hnu in tipuut cu a thlang ah aa tthial. Tiluang cu hrah chia ngai in aa khawt colh. Tisor zong an um.

Mah Jordan hnaa ah hin Bawi Zisuh Messiah a si a lang. Johan an thah khan Bawi Zisuh zong cu aa ralring nawn ve rua. Lam hlaat deuh, Harmon Tlang lei ah a hawile aa kalpi hna. Chuncaw an ei i ikulh in an tthut lio ah, "Mi nih mizei a si an ka ti dah?" tiah a hal hna. An chim cio. Khuachia bawi a si an in ti e, Johan tho a si an in ti e ti tehna in, an ti. "Nannih nih tah?" tiah a hal hna. An dai dih. Piter a hong holh i, "A nung mi Pathian i fapa, Messiah na si" a ti. Zisuh nih, 'Na hmaan bak, khuazeite'n dah na hngalh, cunglei ka Pa nih a'n chimh i a si bak lai' a ti. 'Messiah ka si' a tinak a si. Mi sin ah chim rih hlah u law a ti hna. Messiah a si hi Herod te hngan ah langhter sehlaw an lau hnga i a caan a tlin hlan hmanh ah an thah men hnga.

Mahka cu Caesaria-Philippi an ti mi hmun a si. Siangpahrang Herod nih khuapi a sak i a fapa Philip le Rom siangpahrang min chuan in mah min an sak cu a si. Mah lungkua hi the Gate of Hell ti zong ah an rak ti mi a si. Bawi Zisuh nih "upon this rock I will build my church; and the gates of hell shall not prevail against it" tiah mahka hmun ah hin a rak chim. Lai Baibal Thiang nih cun "the gates of hell" tinak zawn cu "thihnak" tiah a leh. Cun, mahka hi hlanlio ah Pan an ti mi khuahruum tthawng taktak, celh chuak lo, a cunglei minung, a tanglei maheh a si mi, a um an rak ti nak a si. An bol khawh ah cun fa kan hring kho deuh tiah, an bol khawh lo le nau a cuang kho lo tiah, an rak ruah [a lungkua mui hrimhrim a chia tuk hi] i, acheu chimning ah, minung ngakchia in an rak bol, acheu chimning ah maheh in an bol. Ngakchia cu mah lungkua ah khin (ti a chuah lio a si i) an paih i a thi a ra luan ah cun khuahrum nih a cohlang lo tiah an ruah i adang an kawl tthan. Maheh i an bol hnu zong ah mahti cun.

Laimi lawng hi khuahrum a bia mi kan rak si lo, kanmah ringlo an rak tor.

Mah hmanthlak luka i minmei bantuk a hong lang mi khi Harmon Tlang cu a si. A thlanglei hi Hula kuang. Mah Hula kuang hi a khualeenhoi aa dawh tuk nak a si. Jordan tiva hi meng 25 hrawng a kal ah Galilee "Rili" ah a lut.

"U le nau rual i rem te i khuasaktti hi zeitluk in dah a tthat le a nuamh! Aaron luthlung in a khabe ah, a khabe in a angki hngawng ah, a luang mi olive chiti bantuk, Harmon Tlang dap Zion Tlang cung i a tla mi bantuk, a si" tiah Salm 133:1-3 ah aa ti. Harmon Tlang dapti Zion i a luang mi cu zeiti khin dek a um!

Harmon Tlang cu Israel ram chak Lebanon le Syria kar ah a um (Anti-Lebanon Mountains an ti mi ah). Zion Tlang cu Israel ram tawkalei ah a um; mupi zuan in meng 120 an ihlat, i Harmon Tlang dap cu Zion Tlang ah a tla hnga maw ti ruah tik ah, a har. Tlaak dawh zong a si set lo. An ruahpadamh in an rak ti a si kho men. Tlak dawh a si lo nak cu: Harmon Tlang in thlanglei ah thli a hrang i dapti a phorh ah cun West Bank tu hmanh ah khin dapti tlak deuh ding a si hnga. Hmanhseh, ramcar lawngte a si.

Zion cu Jerusalem khua khi a si. Jerusalem cu nitlaklei Mediteranean rili tikhu nih ruahpi in a cawm ko. Salm 133 a phan tu hi geography a rak thiam tuk lo men lai. Hlanlio mi thil hngalh hi zumh dih ding a si lo kho.

Galilee "Rili"

Rili taktak a si lo; tidil a si. Hlanlio ah rili ah an rak rel i Baibal ah 'Rili' in an ttial i a si (Baibal i aa ttial na kip laak ding a si lo.) A tidil hi atung meng 13.5, a vang meng 8.078, a thuk pe 141, ti i a khuh nak area 1,054 mi² a si. Kokek nga phun 18 an um.

Baibal i Tiberias tibual ti le Genesareth tibual ti tehna khi Galilee "Rili" he hin an ikhat. Khoika tibual hlei hmanh a um lo. Bawi Zisuh le a hawile an izeel nak bik kha mah tidil lulei hrawng hi a si.

Mah tidil kam ah hin dahkaw, Bawi Zisuh nih Johan le Piter aa chawhpi hna i, "Piter, na ka daw maw?" ti a hal le a deel kha a si!

Jordan Tiva

Kan kehlei hi nichuahlei. Tiva hi a hnaa lei in kan zoh.

Jordan Tiva tawlei, tipil iin nak zawn. Acung hmanthlak i inn sang unau khi Elijah le Elisha si dawh, a hmun khi Elijah phusim i a cawi nak zawn si dawh, a si.

Jordan tiva mahka zawn hi Johan i Zisuh tipil a pek nak a si an ti (an ruah ning in). Mahka thengte ah cun tipil an ing cio (khoika poh i iin ko lo in). Mahka zawn hi Joshua hruai mi Israel mi Kanaan ram an luh i Jordan an tan nak zawn kha a si ti zong ah an ti. Biakam Kuang izawn in Jordan ti cu an von lamh i, ti cu a kir, tiva cu a ro. Mah lio te ah cun mibu cu leiro cun an kal. An lanh dih in kuangpu nih cun an zulh hna. Cun, mahka hi Profet Elijah le Elisha i Jordan tiva an tan nak zawn zong a si tiah an ti. Profet Elisha i Elijah a hei thlah ah khan, mahka zawnte hin Jordan tiva cu an tan an ti. Elijah nih a puan aa phoih i a hrual i ti cu a tuk. Ti cu cheu hnih ah aa chuah. Lei ro cung cun an kal. Elijah cu phusim nih a cawi i, a puan a tla i, Elisha nih aa char i, ti cu a tuknak. Ti cu aa cheu tthan i Elisha cu lei ro in a kal. Mahka zawn te hi atang ah nawnceek um lo in thatse a um i a si lai dah. A tiva hnarcheu hi Israel ram, hnarcheu in khatlei cu Jordan ram.

Jordan tiva hi Israel ram nunnak tiva a si. Vawleicung ah a luan nak hmun a niam bik mi tiva a si. Mah cu Bawi Zisuh he an tahchunh.

Rili Thi

Jerusalem in nichuahlei zawnte ah Rili Thi luka hi a um, Jeriko khua thlang ah. Jordan Ram ah a um tiah an ti deuh. A tung meng 31.07, a vang meng 9.321, a thuk pe1004, a si. Rili Thi hi rili a si lo; cite bual ah ti a luang i aa dil mi (tidil) a si--"Cili" tiawk a si. A cili hi vawleicung rili tual in pe 1410.8 niam ah a um. Vawleicung hmun niam bik a si. A niam tuk ca ah cun khoika hmanh ah a luang kho lo, a khu lawng in a zuang. A ti hi a al tuk (rili ti let 9.6 in a al) ca ah a chung ah zei thilnung hmanh a nung lo. A ti a rih tuk (density 1.24 kg/l a si) ca ah minung pil khawh a si lo. Thingluang bang in lao (ih bu in ca rel khawh) a si. A ti le a kam tlakthau hi zawtnak a damh tuk mi an si ca ah mahka ah cun ram zakip in mi an ra i an ikholh, nawnceek ah an ibual. Rili Thi hi, Jordan Tiva ti an laak tuk ca ah tiluang nih a khah ti lo, cun a ti a tthat tuk ca ah an than tuk, i a reu chin lengmang.

Rili Thi hi, khoika hmanh i a luan lo ca ah thilnung a zua kho lo e tiah mi hnemcar he tahchunh nak ah phungchim nih an hman ttheu (an zohchuk ngai). Zawtnak a damh ning an hngal dekmaw. Cun a um nak a niam tuk si kaw, cho luan in luang seh an ti maw zeidek. Jordan tiva hi Rili Thi ah thlaankhor a lut. Ti khu in a kai tthan. Bawi Zisuh thihnak in a thawh i Thlarau in van ah a kai le, cu a thihnak cu kan thlarau damnak a si bantuk khi a si.

robawm.com